Beluister op Soundcloud:
Luister naar Spotify, Apple Podcast of Stitcher
Tekst van deze aflevering over thumbs up of iets liken
Welkom bij niets is wat het lijkt: een podcast over de verborgen wereld, waarover je niets geleerd hebt op school, over mysteries de verhalen, taal en merkwaardige, toevalligheden. Uw gastvrouw, auteur, Bo Vickery.
Waarom het een illusie was te denken dat ik Mega Mindy ben.
Waarover maak je een eerste podcast aflevering? Dat was een vraag die mij al enkele weken kwelde, want je wil natuurlijk een goede indruk maken. Bovendien moet de inhoud van de podcast toch een beetje stroken met wat je schrijft als schrijver in je boeken. Maar toen dacht ik: weet je wat? Ik zal het hebben over iets wat de mensen altijd leuk vinden, namelijk een speciaal lichamelijk kenmerk. Mensen zijn nieuwsgierig, dus dat zal wel iets zijn dat hen interesseert. Want ik heb namelijk een stijve duim, jawel, ik like 24 uur op 24 alles. Ik heb ooit willen de kat van mijn moeder redden, omdat ik dacht dat ik Mega Mindy was.
Niet dus, want als dank kreeg ik een beet in mijn gewricht, waardoor mijn duim nu altijd rechtop staat. En ik heb dit ook gebruikt als logo. Want ja, ik ben een schrijver met een logo, de rechtopstaande duim met een verbandje aan.
Brood en spelen
Want zo is het leven en uiteindelijk positief bleven, ondanks alles wat je tegenkomt maar ik vroeg mij af: thumbs up, duimpje: wij gebruiken dit nu als wij iets leuk vinden. Maar is dat wel altijd zo geweest? Nu hoor ik jullie denken, maar dat zijn toch de Romeinen die dit gebaar geïntroduceerd hebben bij de gladiatorspelen? Ja, je zou dat denken. Want de meeste van jullie denken wellicht dat een duim omhoog betekent dat de gladiator mag blijven leven en een duim omlaag, dat hij moest sterven. Maar we zijn verkeerd. Zoals altijd in de geschiedenis betekenen symbolen soms iets totaal anders dan wij denken. En de vergissing komt wellicht door een schilderij, Pollice verso of omgekeerde duim van Jean-Léon Gérôme uit 1872, waarbij het publiek zijn duim omlaag houdt.
Policce verso van Jean-Léon Gérôme uit 1872 (Phoenix Art Museum) – bron: Wikimedia
De Romeinen en gladiatoren
Dit schilderij heeft overigens als inspiratie gediend voor Ridley Scott, de regisseur van Gladiator. In werkelijkheid betekent thumbs up de doodstraf voor de gladiator. Als het publiek de duim omhoog stak, werd de gladiator geëxecuteerd als het publiek de duim in hun vuist hield, dus niet omlaag, niet omhoog, dan werd het leven van de gladiator gespaard. Misschien moet je daar eens aan denken als je nog eens iets liket op Facebook, want uiteindelijk doen wij op Facebook niets anders als toen wij in de Romeinse tijd waren. Je weet wel, na een avondje uit naar de cinema of na een gladiatorspel, een duim geven aan iemand omdat je het leuk vond.
Kelten en duimen.
Maar misschien is de opgestoken duim nog ouder? En Frankrijk in Bretagne is er een granieten beeld gevonden met grote opgestoken duimen, daterend uit de ijzertijd. Dit zou een duim van de ziener geweest zijn uit de Keltische cultuur. En op sommige bretoense munten zijn woeste godinnen afgebeeld als wagenmenners die teugels vasthouden met opgestoken duimen.
De middeleeuwse duimen
In de middeleeuwen werd de duim dan weer gebruikt om de juiste afstand van hun handboog te meten en een duim betekende dat alles in orde was en de strijd mocht beginnen. Zouden we dat bedoelen als iets liken op Facebook, dat de strijd mag beginnen?
Volgens het boek Gestures, their origins and distribution van Desmond Morris komt het gebaar van middeleeuwse handelaars die een deal sluiten. Ze bezegelden de deal door aan hun duim te likken en tegen elkaar te drukken en de betekenis was: een deal is gesloten.
Bron: Unsplash.com
Hopelijk deden ze dat niet tijdens de pest en het is ook geen methode om een deal te sluiten die ik je nu vandaag zou aanraden met corona. Het doet me overigens denken aan een speeksel-medaille tijdens mijn kindertijd, je weet wel, likken aan een duim waarbij de duim tegen je borst werd gedrukt als teken dat je iets goed had gedaan? Ook weer iets dat we best niet meer zouden doen. Eventjes ter zijde op mijn website www.bovickery.eu kan je de afbeeldingen van de schilderijen zien en van de beelden die ik hier vermeld in deze podcast.
Eten met de duim
Er bestaat ook een schilderij, De lunch van Diego Velasquez (1617) dat in het Hermitagemuseum in Sint-Petersburg hangt, waarbij personen tijdens de maaltijd hun duim omhoogsteken.
Bron: http://www.diegovelazquez.net/lunch/
Ze zullen wellicht lekker gegeten hebben, denk ik dan. En ook op de boeg van oude schepen, dan kom je zelfs thumbs up tegen.
Duimen in de wereldoorlog
Tijdens wereldoorlog II gebruikten de piloten thumbs up om aan te tonen aan het grondpersoneel dat alles in orde was om te kunnen vertrekken met hun vliegtuig, klaar voor take off. Vandaar misschien dat ik een eerste podcast aflevering maken over thumbs up of duimpje.
Bron: https://whynameitthat.blogspot.com/2015/01/thumbs-up.html
Onderwaterduimen
En bij duikers betekent de duim omhoog dat het tijd is om terug naar de oppervlakte te zwemmen, weg uit de donkere zee en boven water komen. Dat is iets wat ik nu ook wel doe met deze podcast. Boven water komen.
Autoliften en gevaar
Iedereen kent natuurlijk het gebaar van autolifters die hun duim omhoog steken om een ritje te kunnen meemaken. Maar let op, in Griekenland, Sardinië of het Midden-Oosten, want daar is thumbs up of een duimpje omhoog, een belediging, geen lift in dat geval maar problemen.
Happy Days in mijn jeugd
En uit mijn kindertijd herinner ik mij nog de televisieserie Happy Days waarin ‘the Fonz’ altijd dit gebaar deed. Kan je nagaan hoe oud ben. In Amerika staat thumbs up dan ook gelijk met het cijfer tien. En we kennen natuurlijk allemaal de betekenis van het emoticon thumbs up of duimpje want we geven dagelijks duimpjes aan mensen op het internet. Overigens, je mag altijd een duimpje heeft bij deze podcast of op mijn Facebookpagina Bo Vickery of Instagram Bovickery13.
Wat is de boodschap van thumbs up?
Maar ik vraag nu af: wat is de boodschap van thumbs up? Verwijst thumbs up of duimpje, mijn stijve duim, waar ik 24 uur per dag naar kijk, naar de dood, naar het zien in de toekomst, klaar voor de strijd, een deal die gesloten wordt, klaar voor take off, een terugkeer naar de oppervlakte. Happy Days of ik zoek een lift? Ik hou mijn stijve duim toch maar op de uitdaging om positief in het leven te staan.
Duimzuigen
Natuurlijk, als kind gebruikten we vaak al onze duim. We zuigen op onze duim. Dat is voor baby’s natuurlijk gedrag. Maar in 1878 sprak een Amerikaanse arts, Thomas Chandler zich er fel tegen uit. Er is niets dat zoveel schade toebrengt aan de kaak en de positie van de tanden. En het idee verspreidde zich. En een jaar later bracht een Duitse kinderarts S. Lindner een wetenschappelijke studie uit naar 69 baby’s en hij stelde niet alleen een misvorming van de tanden vast, maar ook een seksuele handeling die leidde tot masturbatie, wat een zeer ernstige zaak was in de negentiende eeuw. Of kwam zijn conclusie misschien door het aantal baby’s die onderzocht? Soixante-neuf. In 1925 schreef de psycholoog James Mursell dat de verslaving aan tabak en alcohol te wijten was aan duimzuigen en tot halverwege de twintigste eeuw werd ouders aanraden om duimen tot elke prijs te voorkomen. Er werd bijvoorbeeld aangeraden om de handjes aan de wieg te binden of om het kinderduimpje in te smeren met een stinkend goedje. Als marteling kan dat wel tellen. In 1914 was er zelfs een aluminium babyhandschoentje in omloop. Dat werd aanbevolen door een Amerikaanse kinderarts. Maar inmiddels is gebleken uit wetenschappelijk onderzoek dat duimzuigen positieve eigenschappen heeft, dus waarom zouden we nu niet allemaal aan het duimzuigen slaan? Maar ik zou wel mijn duim eerst ontsmetten voor de corona.
De duim in sprookjes
En dan heb je natuurlijk nog de sprookjes waarin een duim een rol speelt. Ik denk maar aan Klein Duimpje, Duimendik of Duimelijntje. Maar misschien gewoon eens over Klein Duimpje voor de mensen die de sprookjes vergeten zijn uit hun jeugd: op mijn website www.bovickery.eu, kan je van elk sprookje, een filmpje, een verwijzing naar een YouTube, video of historische prenten terugvinden met het verhaal.
Het oorspronkelijke verhaal van Klein Duimpje van Charles Perrault (1895), kan je hier lezen.
Enkele oude prenten van het sprookje Klein Duimpje uit het Rijksmuseum Amsterdam, kan je via onderstaande links bekijken:
https://www.rijksmuseum.nl/nl/collectie/RP-P-OB-202.675
https://www.rijksmuseum.nl/nl/collectie/RP-P-OB-206.692
https://www.rijksmuseum.nl/nl/collectie/RP-P-OB-206.691
Klein Duimpje verteld door Jan Decleir:
Lees hier meer over het sprookje Duimendik van de gebroeders Grimm.
Het sprookje Duimelijntje:
De lessen uit Klein Duimpje
Maar laten we eens keken naar Klein Duimpje. Het is belangrijk om sprookjes blijven vertellen, want er zit een lessen in verborgen. In Klein Duimpje zitten er vijf lessen verborgen.
Eerst en vooral: het kleinste kan leiden tot grootse daden. De persoon van wie het minst verwacht, kan vaak het meest vernieuwing brengen of de kleinste in een familie of een bedrijf kan heel het bedrijf of familie op sleeptouw nemen. Dus ook de kleintjes tellen mee.
Een tweede les die je kan terugvinden in Klein Duimpje is: je kan altijd uit een moeilijke situatie raken. Zelfs al lijkt die hopeloos. Ofwel via te anticiperen (de steentjes die Klein Duimpje op de grond wierp) ofwel via het leren fouten maken (de broodkruimels) ofwel door een goede communicatie (de vrouw overtuigt de reus om te wachten met het afslachten van Klein Duimpje en zijn broers) ofwel door slim te zijn (Klein Duimpje) wisselt de mutsjes van de dochters van de reus) ofwel door durf (de laarzen van de reus uittrekken).
De derde les: wees origineel. Klein Duimpje was origineel in zijn oplossingen: het gebruik van de steentjes, de broodkruimels, de laarzen, … Dus wees ook origineel en creatief en je raakt uit de problemen.
Les vier. Als je iemand kwaad wil doen, kan het zijn dat je zelf het slachtoffer bent. De reus wou Klein Duimpje en zijn broers afslachten, maar uiteindelijk waren het zijn eigen kinderen. Dus voor je daden krijg je ooit de rekening gepresenteerd.
En de laatste les, en misschien ook wel de belangrijkste in deze tijd: wat je ook doet, geef niet op. Geef nooit op, in welke omstandigheid je ook zit. Altijd is er een oplossing. Het is ook daarom dat ik ook niet opgeef met te schrijven.
Een duim, gebak en Nederland
Maar waarom heb ik nu besloten om deze eerste podcast aan een duim te wijden? Wat was daar de reden voor? Was het gewoon mijn stijve duim? Of zijn het de lessen van Klein Duimpje die ik wil vertellen? Of misschien heeft het gewoonweg te maken met een tom poes of een boekje in het dialect, een taartje dat ik graag eet. Nu ik het bedenk: ik een graag een taartje dat ‘boekje’ noemt, of tom poes. Misschien is dat wel de reden waarom ik deze podcast aan een duim wijd? Tom poes is, je weet wel: dat gebakje dat rechthoekig is en bestaat uit twee lagen bladerdeeg met daartussen gele room of slagroom en bovenop zit er glazuur. De Nederlanders eten dit taartje graag op Koningsdag. Daar noemt het dan oranje tompoes.
De Belgische tom poes/boekje
De Nederlandse, oranje tom poes
Het gaat terug op het Franse’ tom pouce’, tom duim. Dat was de. Franse vertaling van Tom Thumb: dat was een personage dat voorkwam in de Engelse kinderverhalen uit de zeventiende eeuw over een mannetje dat niet groter was dan duim van zijn vader.
Maar er is nog een andere verklaring: een tom poes zou gemaakt geweest zijn door een banketbakker uit Amsterdam. En hij noemde de taart tom poes naar Charles Stratton: een circusartiest bij het circus van Barnum, die maar 63 en een halve centimeter lang was en als artiest de naam generaal Tom Thumb had. Het circus waar hij deel van uitmaakte, kwam in 1844 tot 1845 naar Nederland. En vandaar zou de Amsterdamse bakker zijn inspiratie gehaald hebben. Ofwel komt de naam gewoon weg van het sprookje van Klein Duimpje omdat het gebakje zo kruimelt als je het eet en dat doet denken aan de kruimels die Klein Duimpje op de weg strooide om de weg uit het bos terug te vinden.
De verborgen betekenis van deze podcast
Dus waarom maak ik deze eerste podcast over Thumbs up? Om jullie echt de verborgen betekenis van het symbool te leren kennen? Omdat ik de lessen uit het sprookje van Klein Duimpje zo mooi vind, omdat ik graag een tom poes eet, als je mij zou zien, zou je wel begrepen waarom. Of is het gewoon weg om iedereen erop aan te maken dat ik 24 uur op een dag alles like? Overigens wie mijn duim wil inhuren: je kan altijd dit altijd doen voor een fors bedrag. Maar nee, deze eerste podcast is, gewoonweg om jullie erop attent te maken dat Bo Vickery bestaat als schrijver, leuke boeken schrijft, een mooie podcast heeft en dat je deze podcast kan liken, net zoals mijn Facebookpagina of Instagramaccount. Een podcast met voorbedachte rade dus. Vergeet niet te liken en vooral, om een beetje tegenwicht te bieden, gaat de volgende podcastaflevering over de betekenis van het cijfer dertien. Vergeet dus niet te liken en wat je er werkelijk mee bedoelt, dat mag je zelf bedenken.
Bedankt om dit zo lang vol te houden
Bedankt om deze week te luisteren naar Niets is wat het lijkt. Ben je op zoek naar meer, bezoek dan mijn website, www.bovickery.eu. Hier je mijn boeken bestellen en kan je inschrijven op een nieuwsbrief My Secret Tips. Abonneer je op deze podcast, zodat je geen enkele afleveringen mist en terwijl je dit doet, vergeet niet deze podcast te delen en vertel het aan je familie en vrienden, want je zult toch niet willen dat zij de wereld niet leren kennen zoals is, maar enkel zoals die lijkt te zijn.
Bronnen:
CLERINX, H., Kelten en de lage landen; Davidsfonds, 2005;
ALDHOUSE-GREEN, M., De Keltische mythen, Athenaum 2016;
http://www.geschiedenisbeleven.nl/feit-fictie-de-duim-van-de-keizer/
https://nl.wikipedia.org/wiki/Duim_omlaag
https://nl.wikipedia.org/wiki/Duim_omhoog
https://www.eoswetenschap.eu/geschiedenis/facebook-een-erfenis-van-de-gladiatoren
https://www.salon.com/2010/04/27/pacifier_anxiety/
https://www.nemokennislink.nl/facesofscience/blogs/duim-omhoog-belediging-of-aanmoediging/
https://whynameitthat.blogspot.com/2015/01/thumbs-up.html
https://nl.wikipedia.org/wiki/Tompoes
