Beluister op Soundcloud:
Luister op Spotify, Apple Podcast en Stitcher
Tekst van deze aflevering over de eenhoorn
Als serieuze podcaster moet je toch een aflevering hebben over de eenhoorn als je mee wilt zijn. Dus wou ik niet langer wachten om dit onderwerp aan te snijden. Overal ter wereld is er sprake van de eenhoorn die mensen intrigeert. Zowel de Grieken, Romeinen, Perziërs, Chinezen, Indiërs, kortom iedereen in de wereld kende de eenhoorn. Overal vind je legendes en verhalen over de eenhoorn. Heeft de eenhoorn ooit bestaan of niet? Al eeuwenlang beweerden mensen dat ze een eenhoorn gezien hadden, Julius Caesar zou ooit een eenhoorn bereden hebben. Zei hij toch. Soms werd een been of hoorn van een niet nader genoemd dier getoond om deze beweringen kracht bij te zetten. Maar heeft de eenhoorn ooit bestaan?
De Griekse schrijver Cresias schreef in 416 voor Christus over een eenhoorn. Ook in de Bijbel wordt de eenhoorn vernoemd. Niet één keer, maar verschillende keren. Het woord eenhoorn is later soms wel vervangen door os, maar dat komt wellicht omdat het Hebreeuwse woord ‘reem’ ook vertaald wordt met os. Nochtans heeft een os twee hoorns en een eenhoorn, jawel één hoorn. Die hoorn sprak altijd al tot de verbeelding: de hoorn zou geneeskracht bezitten. Ik vraag me af waarom men geen eenhoorn gevangen heeft als middel tegen corona. O, wacht, juist, een eenhoorn bestaat niet of toch?
Voor een dier dat niet bestaat, een fabeldier, komt het in de loop der geschiedenis toch heel veel voor in verhalen, op kunstwerken, zoals een bekend tapijt in Parijs in het Musée de Cluny van de dame en de eenhoorn, een afbeelding ervan kan je zien op mijn website.
La dame et le licorne, uit een serie van 6 Vlaamse wandtapijten uit de late vijftiende eeuw – Musée national du Moyen Âge (Parijs) – bron: Wikimedia
Het tapijt was zelfs te zien in de Harry Potterfilms in de Common Room op Gryffindor.
Gryffindor met het tapijt – bron: Harrypotterfandom
Vandaar dat ik in mijn jeugdboek De Krummelingen dat normaal dit jaar nog verschijnt ook een eenhoorn vermeld heb. Als JK Rowling dat kan, ik ook. Maar waarom de eenhoorn? Omdat de grote massa van de bevolking niet altijd met alle kennis kon omgaan waarover sommige ‘ingewijden’ wel beschikten, werd er vroeger vaak symbolentaal gebruikt. Zoals de eenhoorn. Een metafoor voor innerlijke en spirituele groei. Het beeld vertelde aan wie het wist waarover het ging. Een veilige manier om kennis door te geven aan de ingewijde. Zoals in de alchemie, waar de eenhoorn verwijst naar albedo of wit, dit is de opnieuw samengestelde en gezuiverde materie. De Witte Steen, waarbij het mannelijke en vrouwelijke verenigd worden. Ik hoef er wel geen tekeningetje bij te maken wat dit nog wil zeggen.
Zelfs één van de bekendste middeleeuwse schrijvers, diegene die het eerst in het Diets of Nederlands schreef, Jacob van Maerlant uit Damme schreef over de eenhoorn – in zijn boek Naturen Blomme (Het boek der natuur): de eenhoorn was snel en kwaadaardig. Zijn hoorn meer dan een meter lang en vlijmscherp. Een eenhoorn zou hoog in de bergen, in onherbergzame en verlaten streken leven. Lap, geen geluk, in ons land moeten we de eenhoorn niet zoeken. Op mijn website www.bovickery.eu vind je de volledige tekst van van Maerlant.
Tekst van Maerlant over de Eenhoorn
“Unicornus is de eenhoorn, ook bekend als espentijn. Zijn Griekse naam is rhinoceros, omdat hij een hoorn tussen zijn neusgaten heeft staan. Hij is klein in verhouding tot zijn kracht en heeft korte poten voor een dier dat zo groot is, schrijft Isidorus van Sevilla. De eenhoorn is zeer snel en kwaadaardig: geen jager kan hem vangen. Zijn vacht is geelblond. Zijn hoorn, die meer dan een meter lang is en ijzersterk, slijpt hij aan een steen zo scherp dat zelfs olifanten tegen hem het onderspit moeten delven. Speren boezemen hem geen angst in. Hij leeft hoog in de bergen en in onherbergzame en verlaten streken.
De geleerden Jacobus van Vitry en Isidorus van Sevilla beschrijven hoe men de eenhoorn kan vangen zonder er jacht op te maken. Laat een maagd alleen in het woud: wanneer de eenhoorn verschijnt en haar ongerepte schoonheid aanschouwt, laat hij al zijn woestheid varen en zinkt hij in aanbidding voor haar neer. Hij vlijt gedwee zijn kop in haar schoot en valt vredig in slaap. Op dat moment komen de jagers te voorschijn, die hem vangen en doden of hem stevig vastgebonden als bezienswaardigheid naar het paleis van een adellijk heer brengen.
Dit hardvochtige dier is volgens mij een zinnebeeld van de Zoon Gods, Die van eeuwigheid in de Vader was. Voordat Hij in de schoot van Maria afdaalde, was Hij in de hemel een onbarmhartig heerser en verbande Hij de gevallen engelen omwille van hun schandelijke hoogmoed naar de Hel. Op aarde stortte Hij zijn gramschap uit over ons aller stamvader Adam, om hem te straffen voor zijn ongehoorzaamheid. Zijn toorn keerde zich ook tegen de verdorven inwoners van Sodom, die zich aan onkuisheid bezondigden, en tegen de gulzige kinderen Israëls. Niemand ter wereld kon deze eenhoorn, deze eniggeboren Zoon, aangrijpen, behalve de Maagd Maria, die geen gelijke had in deze aardse woestenij. Door haar ootmoed en zuiverheid liet de God der Wrake zijn toorn varen. Hij daalde neer in haar onbevlekte schoot, waarin Hij zonder dat zij omgang had gehad met een man onze menselijkheid heeft aangenomen om ons heil te bewerken. In dit menselijke omhulsel is Hij in de schoot van de reine maagd gevangen door de jagers – dat zijn de joden. Zij hebben Christus vermoord, Die kort daarna opstond uit de dood en opvoer naar het koninklijk paleis van Zijn Vader, waar de heiligen God zien van aangezicht tot aangezicht.”
De beschrijvingen van eenhoorns zijn vooral te vinden in historische natuurboeken. Geen enkel fabeldier wordt zoveel beschreven in historische natuurboeken. Zou de eenhoorn dan toch bestaan hebben?
De eenhoorn bestaat nu nog altijd op wapenschilden, zoals van de Nederlandse stad Hoorn, logisch, maar ook het Nederlandse Oostburg en in België Kruibeke. Nochtans zou ik Kruibeke, kruip ‘n beke, niet associëren met een eenhoorn, wat een zeer wild dier zou geweest zijn. Volwassen exemplaren kon je niet vangen, enkel de jongen. Ook het Verenigd Koninkrijk en Canada hebben eenhoorn die hun wapenschild vasthoudt, samen met een leeuw. De leeuw zie je dikwijls met een eenhoorn samen, de reden hiervoor is onbekend, tenzij dat ze soms samen worden vernoemd in de Bijbel. En zij volgens verhalen een eeuwigdurende strijd voerden wie er nu de koning der dieren was: de eenhoorn die regeert met harmonie en de leeuw door dapperheid.
Enter your text here…
Eenhoorn, Antonio Tempesta, in of voor 1650 – Bron: Rijksmuseum Amsterdam
Omdat ik in Vlaanderen woon, kon ik dus niet anders dan het eens over een eenhoorn hebben, want een beetje meer harmonie kunnen we wel gebruiken in België. Voor wie van dialect houdt: met harmonie bedoel ik geen fanfare of orkest, maar de samenwerking van verschillende delen tot een mooi geheel. Leeuwen en eenhoorns, een mooi paar. De eenhoorn kon met zijn hoorn overigens vervuilde en besmette wateren zuiveren. Iets dat we in Vlaanderen nodig hebben, als je denkt aan het PFOS-schandaal. Dat het wapenschild van het Verenigd Koninkrijk wordt vastgehouden door eenhoorn komt door Schotland. Schotland heeft de eenhoorn als nationaal dier. Omdat de Kelten geloofden dat de eenhoorn gelijkstond met kracht, moed, zuiverheid en mannelijkheid? Of omdat de Schotten nu eenmaal snel in mythische dieren geloven zoals het monster van Lochness? Hoe dan ook, 9 april is eenhoorndag in Schotland.
Het wapenschild van Schotland met twee eenhoorns als wapenschilddragers zoals het gebruikt werd van de twaalfde eeuw tot 1603 – bron: Wikimedia
Voor wie na het horen van deze podcast op zoek wilt gaan naar een eenhoorn om krachtig te worden, zijn drinkwater te ontsmetten of wilt genieten van de geneeskracht van de eenhoorn, heb ik echter niet zo’n goed nieuws: enkel een onschuldige maagd kan een eenhoorn vangen. Het is zelfs zo dat de eenhoorn zich meestal neervlijt in de schoot van de maagd. Zijn hoofd in haar schoot en de eenhoorn valt in slaap. Een beetje een dubbelzinnig beeld. De maagd werd in de middeleeuwen vaak afgebeeld als Maria, terwijl de eenhoorn dan een verwijzing zou zijn naar Christus. Merkwaardig dat een dier met één hoorn naar Jezus zou verwijzen, terwijl een figuur met twee hoorns de duivel is. Dat dachten blijkbaar ook de middeleeuwers want de eenhoorn evolueerde van geneeskrachtig naar een fallussymbool en vertegenwoordiger van de duivel.
Maar dat de eenhoorn iets te maken heeft met liefdesenergie, blijkt ook uit de vermelding van de eenhoorn in samenhang met de kundalini-energie. De wat? Ja, ik moest mijn tong een aantal keer draaien vooraleer ik dit goed kon uitspreken: de kundalini-energie. Kundalini energie is een oeroud concept, dat is voortgekomen uit oude Hindoeïstische teksten. Kundalini is de oerkracht, de drijvende kracht in een mens die ook staat voor spirituele ontwikkeling. Kundalini betekent in het Sanskriet “de opgerolde”. Het symbool voor Kundalini energie is een slang die zich in ongeveer drieënhalve slag om de ruggengraat wikkelt. Kundalini wordt vaak afgebeeld als twee slangen die zich om elkaar verstrengelen terwijl ze in draaiende beweging opwaarts klimmen, waarbij elke cirkel het wakker worden en in balans komen van een chakra vertegenwoordigt. Denk maar eens aan het symbool van de Mercuriusstaf of caduceus die in aangepaste vorm door de geneeskunde als symbool wordt gebruikt. De draaiing in de vorm van de hoorn van de eenhoorn zou staan voor deze kundalini-energie.
Beeld van Hermes die een petasus (ronde hoed) draagt, met een reizigersmantel, de caduceus wat als symbool dus lijkt op de kundalini en een beurs – Museo Chiaramonti, Vaticaanstad – Bron: Wikimedia
Verschillende verhalen beweren dat de Katharen, een christelijke stroming die uiteindelijk door de Kerk werd in de kiem gesmoord door een massamoord in Mont Ségur (Frankrijk), de eenhoorn gebruikten als symbool om de bloedlijn met Christus aan te geven, wat dan weer een verwijzing was naar de heilige graal. O ja, wist je dat je in Lissewege een eenhoorn kan zien op het spreekgestoelte. Je kan dit horen tijdens de audiotour die ik heb ingesproken en te koop is via mijn website www.bovickery.eu of tijdens een ‘live’ rondleiding.
Mont Ségur – Bron: Wikimedia
In de Shan Hai King, een verslag uit de tiende of elfde eeuw over de mens en het universum, wordt de Poh beschreven. De Phoh is een wit paard met een hoorn.
De Poh – Bron: Magical Gains: the poh
Er zijn ook boeken waarin er 6 tot 8 verschillende soorten eenhoorns staan beschreven. Dit zijn dus natuurhistorische boeken, zoals dat van Jacob van Maerlant. Je kan je dus afvragen of de eenhoorn niet werkelijk bestaan heeft, maar gewoon een zoveelste uitgestorven dier is. Net zoals onlangs de zwarte neushoorn als uitgestorven wordt beschouwd. Ook een dier met een hoorn die zogezegde medische krachten zou bezitten.
Uiteindelijk staat de eenhoorn ook voor goddelijke kracht en wijsheid. Want de Bijbel heeft het ook zo gezegd in Numeri 23:22: “de krachten van God zijn als die van een eenhoorn.” De eenhoorn is dus symbool voor spiritueel inzicht, gericht zijn op het goddelijke. Want een paard betekent in verhalen en legendes sterrenkracht, paardenkracht, maar is ook een verwijzing naar het dierlijke in ons en wit is de kleur van reinheid.
Unicorn crosses a stream – Vlaams wandtapijt rond 1495-1505 – Metropolitan Museum, New York – Bron: Metropolitan Museum. Een hele serie Vlaamse wandtapijten met een eenhoorn als onderwerp is te bewonderen via deze link op de website van het Metropolitan Museum in New York.
De plaats van de hoorn is niet toevallig op dezelfde plaats als het ‘derde oog’ of pijnappelklier. Eigenlijk verwijst de eenhoorn naar een nieuw leven via geestelijke ontwikkeling, een nieuwe persoon na een innerlijke groei. Hoe cynisch dat de eenhoorn, die misschien wel aan zijn einde is gekomen door de mens en is uitgestorven staat voor een nieuw leven. De enige manier waarop de eenhoorn een nieuw leven zou kunnen krijgen, is als er ooit archeologische resten worden gevonden die bewijzen dat het dier ooit bestaan heeft.
Gelukkig leeft het dier voort in verhalen, legendes en mythes of zelfs in stripverhalen zoals Kuifje en Het geheim van de eenhoorn.
Maar of de eenhoorn nu bestaan heeft of gewoon een fabeldier is, de eenhoorn heeft door de eeuwen heen verschillende symbolische betekenissen opgebouwd in verschillende culturen. Waarvoor hij echt staat, dat maak jij uit. Misschien toch maar eens nadenken voor je dat schooltasje met een lieflijke eenhoorn koopt voor je dochter om naar school te gaan?
Bronnen:
Mysteriedieren, Crystal Serie II, 1994, Rozekruispers
WEGH, A.-M., “De eenhoorn en kundalini-symboliek”, Spiegelbeeldmagazine, juli-aug 2020
HENDRICKS, M., “De eenhoorn. Fabeldier of meer?”, Paravisie, februari 2018.
“Heeft de eenhoorn echt bestaan?”, Het Nieuwsblad, 29 maart 2016
HERGE, Het geheim van de eenhoorn in de stripreeks Kuifje
https://nl.yourtripagent.com/1745-here-s-why-unicorn-is-scotland-s-national-animal
https://www.visitscotland.com/nl-nl/about/uniquely-scottish/national-animal-unicorn/
https://www.rabbies.com/en/blog/unicorn-everything-you-need-know-about-scotlands-national-animal
https://www.dbnl.org/tekst/maer002dern03_01/maer002dern03_01_0003.php
